क्रेमलिन

सामंतवादी युग में रूस के विभिन्न नगरों में जो दुर्ग बनाए गए थे वे क्रेमलिन कहलाते हैं। इनमें प्रमुख दुर्ग मास्को, नोव्गोरॉड, काज़ान और प्सकोव, अस्त्राखान और रोस्टोव में हैं। ये दुर्ग लकड़ी अथवा पत्थर की दीवारों से बने थे और रक्षा के निमित्त ऊपर बुर्जियां बनी थीं। ये दुर्ग मध्यकाल में रूसी नागरिकों के धार्मिक और प्रशासनिक केंद्र थे, फलत: इन दुर्गों के भीतर ही राजप्रासाद, गिरजा, सरकारी भवन और बाजार बने थे।

आजकल इस नाम का प्रयोग प्रमुख रूप से मास्को स्थित दुर्ग के लिये होता है। यह डेढ़ मील की परिधि में त्रिभुजाकार दीवारों से घिरा है जो 1492 ई. के आसपास गुलाबी रंग की ईटों से बना था। इसके भीतर विभिन्न कालों के बने अनेक भवन हैं जिनमें कैथिड्रेल ऑव अज़ंप्शन नामक गिरजाघर की स्तूपिका सब भवनों में ऊँची है। इसका बनना 1393 ई. में आरंभ हुआ था। इसके भीतर के अन्य प्रख्यात भवन हैं-विंटर चर्च (यह भी 1393 में बनना आरंभ हुआ था) और कंवेट ऑव अज़म्पशन (जो 1300 के आसपास का बना है)। इस मठ का द्वार गोथिक शैली का है जो 1700 ई. के आसपास रोमांतिक काल में बना था। अधिकांश राजप्रासाद रिनेंसाँ काल के हैं और अधिकांशत: उन्हें इतालवी शिल्पकारों ने बनाया था। इनमें उन लोगों ने रिनेंसाँकालीन वास्तुरूपों को रूसी रुचि के अनुरूप ढालने का प्रयास किया है। ग्रैंड पैलेस नामक राजप्रासाद रास्ट्रेली नामक इतालवी बोरोक वास्तुकार की कृति थी। 1812 में जब नेपौलियन ने मास्को पर आक्रमण किया उस समय यह प्रासाद अग्नि में जलकर नष्ट हो गया। उसके स्थान पर अब 19 वीं शती के पूर्वार्धं में बना एक सादा भवन है।

क्रेमलिन का दृश्य बाहर से अद्भुत जान पड़ता है। दुर्ग की भीमकाय दीवारों के पीछे भवनों की चमकती हुई अनंत स्तूपिकाएँ ओर द्वार तोरणों के पिरामिडाकृत मीनार की भव्यता बाहर से देखते ही बनती है। भीतर वास्तु शैली की विविधता, उनके असीम अलंकरण और भवनों की बेतरतीब पातें भी उतनी ही सशक्त भव्यता का प्रदर्शन करती हैं। तेरहवीं शती के बैजंटाइन कला, 14वीं 15वीं शती की रिनेंसा कला और 16 वीं शती की अपनी रूसी कला और परवर्ती रोमांतिक क्लासिज्म वाली कला, सबका मिश्रण देखने में आता है। फिर भी उनमें रूसी निजस्व की अनुभूति बनी हुई है।

1917 से पूर्व यह सोवियत विरोधी शक्तियों का गढ़ था। साम्यवादी शासन के समय यह सोवियत समाजवादी गणतंत्र का केंद्र था। जिन भवनों में किसी समय राजदरबारी रहते थे उनमें आज सोवियत सरकार के अधिकारी निवास करते थे। पास में ही रेड स्क्वायर है जहाँ राष्ट्रीय अवसरों पर रूसी सैनिक प्रदर्शन होते हैं। इसी स्क्वायर में लेनिन की समाधि है।

बाहरी कड़ियाँ

Listed in the following categories:
अपनी टिप्पणी डालें
युक्तियाँ और संकेत
द्वारा व्यवस्थित:
Ma Hi
28 July 2016
Very beautiful architecture and great historic site! nice gardens,love to walk among the magnificent chathedrals!
Ma Hi
28 July 2016
The kremlin and red square:One of the most beautiful places in the world!Very rich and interesting pieces!impressive and well maintained! Symbol of russia! Dont miss it!
Filmsquare
16 September 2014
We see the Kremlin in an establishing shot of Moscow in RED 2 (2013), where the team travel to find the Nightshade nuclear weapon created and hidden here by British inventor Bailey.
Taz (✿╹◡╹)
24 January 2016
Must see, great walk around the beautiful churches even in freezing winter. The Ivan The Great Bell-Tower ensemble was closed this winter (Jan 2016) though.
Victor Chu
26 August 2017
Don't stand in the long queues for tickets. Use the automatic ticket machines inside. Both credit cards and cash are acceptable.
Sina Khanlou
21 April 2017
Russia's political heart, where significant decisions are made. It also has got some beautiful Orthodox churches inside which are definitely worth a visit!
Hyatt Regency Moscow Petrovsky Park

से तब तक $256

Hotel National a Luxury Collection Hotel Moscow

से तब तक $293

The Ritz-Carlton, Moscow

से तब तक $1950

Four Seasons Hotel Moscow

से तब तक $755

Veliy Hotel Mokhovaya Moscow

से तब तक $102

Landmark Hostel Arbat

से तब तक $10

आस-पास के अनुशंसित जगहें

सभी देखें सभी देखें
इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Alexander Garden

Alexander Garden (русский. Александровский сад) was one of the f

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Troitskaya Tower

The Troitskaya Tower (русский. Троицкая башня, literally Trinity T

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Amusement Palace

The Amusement Palace is located at the Kremlin’s western wall. It is s

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Кутафья башня

Кутаф'я (Передмостова) вежа — вежа навпроти Троїцької вежі, в

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
State Kremlin Palace

The State Kremlin Palace (Russian: Государственный Кремлёвский Дв

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Terem Palace

Terem Palace or Teremnoy Palace (Russian: Теремной дворец)

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Moscow Manege

Moscow Manege is a large oblong building which gives its name to the

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Итальянский грот

Итальянский грот (название не устоялось, известен такж

इसी प्रकार के पर्यटकों के आकर्षण

सभी देखें सभी देखें
इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Strelna - Palace of Peter I

Strelna (русский. Стре́льна) is a historic settlement situated about

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Old Havana

Old Havana (español. La Habana Vieja) contains the core of the

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Perito Moreno Glacier

The Perito Moreno Glacier is a glacier located in the Los Glaciares

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Geirangerfjord

The Geiranger fjord (Geirangerfjorden) is a fjord in the Sunnmøre

इच्छा सूचि में डालें
मैं यहाँ आ चूका हूँ
का दौरा किया
Batalha Monastery

Mosteiro Santa Maria da Vitória, more commonly known as the Batalha

सभी समान स्थान देखें